Rüzgâr, güneş, su gibi yerli enerji kaynaklarından öncelikle kendi elektrik ihtiyacını karşılamak için geliştirilen lisanssız elektrik üretimi, bürokrasiye takıldı. Yasa gereği elektrik dağıtım şirketlerinin (EDAŞ) 45 günde sonuçlandırması gereken başvurularda süre 5 aya kadar uzuyor.

Enerji Gazetecileri ve Medya Derneği (EGAD) ile Lisanssız Elektrik Üretimi Derneği (Lİ-DER), lisanssız elektrik üretimini İstanbul’da masaya yatırdı. 2023 yılına varmadan, Türkiye’deki elektrik tüketiminin yüzde 6’sının lisanssız güneş enerjisinden karşılanacağı tahmininde bulunan Lİ-DER Başkanı Yalçın Kıroğlu, bunun bugünkü rakamlarla yılda 15 milyar kWh’a yakın bir elektrik anlamına geldiğine dikkat çekti. Kıroğlu, “Lisanssız elektrik üretimi için başvuru sayısı şimdiden 3 bin 715’i buldu. Yıl sonuna doğru 4 bin 500 başvuruya ulaşılırsa şaşırmayacağız. Özellikle, güneş enerjisine inanılmaz ilgi var.” dedi. Toplam olumlu başvuru sayısı bin 604 olurken, henüz incelenmeyen bin 690 başvuru bulunuyor, 721 başvuru ise incelemede. Olumlu başvurularda toplam bin MW (megavat) düzeyi aşıldı. Değerlendirmedekilerle birlikte bu rakam yaklaşık 2000 MW’nin üzerinde.

Lisanssız elektrik üretimine gösterilen yoğun ilgiye rağmen şu ana kadar üretime geçirilebilen tesis sayısı sınırlı kaldı. Lİ-DER verilerine göre halen 58’i güneşe dayalı, 62 adet lisanssız elektrik üretim sistemi devrede. Bunun kurulu güç karşılığı ise 26 MW. Birkaç hafta içerisinde üretime başlaması beklenen 37 tesis bulunuyor. Böylece işletmedeki lisanssız proje sayısı 99’a, kurulu güç de 43,3 MW düzeyine ulaşacak. Yalçın Kıroğlu, yıl sonunda sektörün 100 MW sınırını geçeceği görüşünde. Lİ-DER yönetimi, lisanssız elektrik üretimi için yapılan yatırımların mali tutarına ilişkin tahminlerini de paylaştı. Buna göre şu anda devredeki 26 MW’lik tesislerin yatırım tutarı 30 milyon Euro. Önümüzdeki günlerde 43,3 MW’lik kurulu güce ulaşılınca bu tutar 50 milyon Euro’yu bulacak. Yıl sonunda hedeflenen 100 MW’lik kurulu güç ile yaklaşık 120 milyon Euro’luk toplam yatırım tutarına ulaşılacak. Yalçın Kıroğlu, yoğun ilgiye rağmen sürecin yavaş ilerlemesinden rahatsız: “Kabul için yapılan 668 başvurunun 184’ünü onayladıysanız ve hâlâ incelemede bir sürü proje varsa yavaş gidiyorsunuz demektir.” Lİ-DER, bürokraside yaşanan durumu örnekle açıklıyor: 1,5 günde kurulan lisanssız üretim sistemi için 7-8 ay izin süreci var. Bürokrasinin sektörün önünü kestiğini söyleyen Kıroğlu, “En basit şey, ÇED gerekli değildir belgesi. 2 MW’ye kadar olan elektrik sistemleri ÇED’e tabi değil. Ama siz bunun için bile ÇED gerekli değildir belgesi talebiyle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na başvuruyorsunuz. Bazen 2 günde bazen 12 günde çıkıyor bu belge.” değerlendirmesi yaptı. Kıroğlu, lisanssız üretime ilgiye ilginç bir örnek verdi: “Elektriğe zam geldiği anda lisanssız elektrik üretimi işi yapan firmaların telefonları susmaz hale geliyor.” Lisanssız üretimin önündeki engellerin kaldırılması için Kıroğlu, çözüm önerisi de yaptı: “Aslında herhangi bir EDAŞ’ın lisanssız üretim başvurusunu reddetme hakkı ve yetkisi yok. Ama pratikte bu ret kararlarıyla 14 milyon TL’yi çöpe attık. Gelin bir 14 milyon TL’yi daha çöpe atmayalım. Bunun çözümü şeffaflıkta. TEİAŞ ve EDAŞ’lar trafo dağıtım merkezleri ve hat kapasitelerini web sitelerinden açıklasınlar. Bunu her gün de güncelleyebilirler. Avrupa’da internet üzerinden başvurup üç günde cevap alınabiliyorken bizde bunun 5 ay gibi bir zaman alması bir değişiklik ihtiyacı olduğunu gösteriyor.”